11.Sınıf Ders Notları

Türkiye’de Sanayi Kolları

Türkiye’de sanayi coğrafya 11.sınıf konuları içerisinde yer almaktadır. Bu konu içerisinde Türkiye’de sanayinin kuruluş yeri seçiminde etkili olan faktörleri, Türkiye’de sanayi kollarının dağılımı anlatılmaktadır.

Türkiye’de Sanayi ve Özellikleri

Hammadde ya da yan işlenmiş maddelerin işlenerek kullanılır hale getirilmesine sanayi (endüstri) denir. Sanayi insanın hayat standartlarını yükseltmek için daha fazla üretme ve doğal çevreye hakim olma uğraşının bir sonucudur.

Sanayileşmeyi Etkileyen Başlıca Faktörler:

1) Hammadde

Bir ülkenin sanayisinin gelişmesi için en önemli gereksinim hammaddedir. Türkiye’de sanayi Hammaddeler; tarımsal, hayvansal ve madensel olmak üzere gruplandırılır. Sanayinin temel koşulu olan hammadde bakımından ülkemiz büyük avantajlara sahiptir.

Hammadde veya işlenmiş maddelerin bir kısmı yurt dışına satılır ve önemli gelir elde edilir. Fakat herhangi bir Türkiye’de sanayi kollarının kurulup gelişmesi için onların bütün hammaddelerinin o ülkede bulunması şart değildir. Bugün sanayileşmiş ülkelerin pek azı hammaddelerini kendi topraklarından karşılar.

2) Enerji

Hammaddeden sonra sanayileşme için gerekli olan ikinci koşul enerjidir. Hammaddenin işlenmesi için enerji gerekir. Ülkemiz petrol, doğal gaz ve taş kömürü gibi enerji kaynaklan bakımından dışa bağımlıdır.

3) Sermaye

Sanayi tesislerinin kurulması için gerekli araç gereç ve makine ile işlenecek ham maddenin alınması, taşınması vb. giderleri karşılamada kullanılacak mali kaynakları ifade eder.

4) İş Gücü

Türkiye’de sanayide üretimi gerçekleştiren insan unsuru iş gücü olarak ele alınır. Türkiye’de sanayi ne kadar makineleşir ve otomasyona giderse gitsin, iş gücüne az ya da çok ihtiyaç vardır.

5) Ulaşım

Türkiye’de sanayinin ihtiyacı olan ham madde ve mamul maddenin taşınması faaliyetlerine ulaşım denir. Ham maddenin işleneceği fabrikaya getirilmesi, işlendikten sonra da pazarlara ulaştırılması yaygın ulaşım ağıyla olanaklıdır.

6) Pazar

Malların alınıp satıldığı yerlere de pazar denir. Bölgesel, milli ve milletler arası pazarlar şeklinde çeşitli pazar tipleri bulunur. Sanayinin gelişmesinde ulaşım ve pazar son derece önemlidir.

Türkiye’de Sanayi Kolları

Türkiye'de Sanayi Kolları

A) Besin Sanayisi

Ülkemizde tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin gelişimine paralel olarak besin sanayisi de gelişme göstermiştir.

1) Un ve Unlu Ürünler

Ülkemizde buğdayın Karadeniz kıyı kesimi haricinde her yerde yetiştirilmesi un ve una dayalı fabrikaların her bölgeye dağılmasına neden olmuştur. Ayrıca Ankara, Konya, Kayseri, Eskişehir gibi illerde makarna ve bisküvi fabrikaları kurulmuştur.

2) Şeker Fabrikaları

Şeker pancarının çabuk bozulması nedeniyle şeker fabrikaları üretim alanlan çevresinde kurulmuştur. Fabrikalar iç bölgelerimizde yoğunluk kazanmakla beraber 40’a yakın şeker fabrikası vardır.

Şeker Fabrikaları
Konya Torku Şeker Fabrikası
3)Çay Fabrikaları

Çay üretiminin yapıldığı Rize ve Trabzon çevresinde yaygınlık göstermektedir.

4) Yağ Fabrikaları

Zeytin yağı fabrikaları zeytin üretiminin yoğun olduğu Kıyı Ege (Edremit, Ayvalık, İzmir) ile Güney Marmara’da (Gemlik) yoğunluk kazanmıştır. Ayçiçek yağı fabrikaları ise başta Trakya olmak üzere Ege ve İç Anadolu’da yaygınlık göstermektedir.Yağ Fabrikaları

5) Süt ve Süt Ürünleri Fabrikaları

Ülkemizde hayvancılık faaliyetlerinin yoğun yapıldığı yerlerde (Erzurum, Kars, Trabzon, Edirne) ve nüfus yoğunluğunun fazla olduğu merkezlerde (İstanbul, Bursa, İzmir) süt ve süt ürünleri fabrikaları yoğunlaşma gösterir.

6) Konserve Fabrikaları

Sebze ve meyve tarımının geliştiği Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yoğunlaşmıştır.

B) Tütün Fabrikaları

Ülkemizde yetişme alanı geniş olan tütün İstanbul, İzmir, Adana, Bitlis, Tokat, Samsun ve Malatya’daki fabrikalarda işlenmektedir.

C) Dokuma ve Tekstil Sanayisi

Ülkemizde dokuma ve tekstil sanayisinin hammaddesini oluşturan pamuğun bulunması, bu sanayi kolunu geliştirmiştir ve ihracatımızda önemli bir yere sahip olmasına neden olmuştur.

1) Pamuklu dokuma fabrikaları

Adana, Denizli, Kayseri, İzmir, Gaziantep, Manisa, Kahramanmaraş’ta bulunur.

2) Yünlü dokuma fabrikaları

İstanbul, Bursa, Hereke, İzmir’de yaygındır.

3) Halıcılık

Isparta, Bünyan (Kayseri), Sivas, Konya, Gördes (Uşak), Demirci (Manisa), Ladik (Samsun), Gaziantep’te yaygınlık gösterir.

4) Hazır Giyim

İstanbul, İzmir, Adana, Bursa’da gelişmiştir.

5) Deri işleme fabrikaları

İstanbul, Uşak, İzmit’te bulunur.

D) Maden (Metalurji) Sanayisi

Hammaddesi madenlere dayanan sanayi koludur.

1) Demir – Çelik Fabrikaları

Fabrika yeri seçiminde enerji kaynaklarına yakınlık ön planda tutulmuştur. Karabük, Ereğli, İskenderun, İzmir, Sivas ve Kırıkkale’de bulunur.

2) Alüminyum (Boksit) Fabrikası

Seydişehir’de (Konya) bulunur.

3) Bakır İşletme Fabrikaları

Samsun, Murgul (Artvin) ve Ergani (Diyarbakır) de bulunmaktadır.

4) Krom İşleme Fabrikaları (Fero-krom)

Antalya ve Guleman’da (Elazığ) bulunmaktadır.

E) Makine Sanayisi

Son yıllarda otomotiv sanayinin gelişmesiyle beraber önemi artmıştır.

1) Otomotiv Endüstrisi

Bursa, İstanbul, İzmir, Adapazarı, İzmit, Adana ve Aksaray gibi illerde gelişme göstermiştir.

2) Tarım Aletleri Fabrikaları

İstanbul, Adapazarı, Ankara, Adana ve Eskişehir gibi illerde gelişme göstermiştir.

3) Lokomotif ve Vagon Fabrikaları

Eskişehir, Adapazarı, Kayseri ve Sivas’ta gelişme göstermiştir.

4) Gemi tersanesi

İstanbul, Gölcük, Tuzla ve İzmir’de bulunmaktadır.

F) Kimya ve Petro-Kimya Sanayi

1) Petrol Rafinerileri

Batman, Ataş (Mersin), Aliağa (İzmir), İpraş (İzmit), Orta Anadolu (Kırıkkale) petrol rafinerileri vardır.

2) Gübre Fabrikaları

Hammaddesini fosfatın oluşturduğu gübre fabrikaları Mersin, Bandırma, Elazığ ve Tekirdağ’da bulunmaktadır.

3) Lastik Fabrikaları

Hammaddesini petrol atıklarının oluşturduğu lastik fabrikaları İzmit, Adapazarı ve Kırşehir’de bulunur.

G) Orman Ürünleri Sanayisi

Orman ürünleri sanayisi ormanın yoğun olduğu yerlerde kurulup gelişme göstermiştir. Ülkemizde özellikle kağıt fabrikaları; İzmit, Giresun, Zonguldak, Balıkesir Taşucu (Mersin), Dalaman, Bartın gibi merkezlerde bulunmaktadır.

Mobilya sanayi ise İstanbul, İzmir, Kayseri, Ankara, Adapazarı gibi merkezlerde orman yoğunluğuna bağlı kalmadan dağılış göstermiştir.

H) Çimento, Cam ve Seramik Sanayi

1) Çimento Fabrikaları

İnşaat alanlarında kullanılması ve tüketiminin çok fazla olması nedeniyle ülkemizin çoğu yerinde çimento fabrikalarına rastlanmaktadır. Ayrıca son yıllarda ihracat ürünlerimiz arasında yer almaktadır.

2) Cam ve Seramik Fabrikaları

Ülkemizde özellikle son yıllarda önemli oranda cam üretimi yapılmaktadır. İstanbul, İzmit, Adapazarı ve Kırklareli’de cam fabrikaları vardır.
Seramik endüstrisi ise Çan (Çanakkale), Bozöyük (Bilecik), Kütahya ve İstanbul’da gelişme göstermiştir.

Türkiye sanayi pdf indir
10.Sınıf Ders Notları Kategorisi

Bir yanıt yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu