Dünyanın şekli ve sonuçları coğrafya 9.sınıf Dünyanın şekli ve hareketleri ünitesi içerisinde işlenmektedir. Dünyanın şekli ve sonuçları konusu içerisinde dünyanın geoit şeklinin sonuçları, dünyanın küresel şeklinin sonuçları maddeler halinde anlatılmaktadır.
Dünyanın Şekli Nasıldır?
Dünya tam küre olmayıp küreye yakın bir şekildir. Dünyanın kutuplardan basık ekvatordan şişkin şekline geoit denir. Dünya bu şekle ekseni etrafında dönerken oluşan merkezkaç kuvveti sonucu ulaşmıştır. Dünyanın şekli 20.yüzyılın ikinci yarısından itibaren uzaya gönderilen uydulardan çekilen fotoğraflar ile küre veya küreye yakın (Geoit) şekilde olduğu ispatlanmıştır. Dünyanın şeklinin sonuçlarını; geoit ve küresel şeklinin sonuçları olmak üzere iki kısımda inceleyeceğiz.
Dünyanın Geoit Şeklinin Sonuçları
- Kutup noktaları, Ekvator’a göre Dünya’nın merkezine daha yakın olduğundan yer çekimi Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe artar.
- Ekvator’un çevresi kutupların çevresinden daha geniştir.
- Ekvator’un yarıçapı, kutupların yarıçapından daha uzundur.
Dünyanın Küresel Şeklinin Sonuçları
Dünyanın küresel şekline bağlı olarak Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe;
- Güneş ışınlarının geliş açısı küçülür.
- Güneş ışınlarının atmosferde tutulma oranı artar.
- Cisimlerin gölge boyları uzar.
- Sıcaklık değerleri azalır.
- Deniz ve okyanuslardaki buharlaşma miktarı azalır.
- Deniz ve okyanusların tuzluluk oranı azalır.
- Bitki örtüsü değişir.
- Kalıcı kar sınırı, yerleşme üst sınırı ve orman üst sınırı alçalır.
- Meridyenler arasındaki mesafe azalır.
- Paralellerin boyları kısalır.
- Çizgisel hız azalır.
- Haritalarda bozulma artar.
- Tan ve gurup süreleri artar.
- Gece-gündüz arasındaki fark artar.
- Aydınlık ve karanlık yarım küreler oluşur.
- Aydınlanma çizgisi çember şeklinde olur.
- Kutup yıldızı sadece kuzey yarım küreden görülür. Görülme açısı o yerin enlem derecesini verir.
- Ekvator’da Termik Alçak basınç, kutuplarda Termik Yüksek Basınç alanları oluşur.
Tan (şafak) vakti: Güneş doğmadan az önce beliren alaca karanlık aşamasıdır.
Gurup vakti: Güneş’in ufkun altına inmesi sonucu oluşan alaca karanlık aşamasıdır.
Alaca karanlık vakti: Güneş doğmadan önceki veya battıktan hemen sonraki aydınlık, yarı karanlık, akşam karanlığı aşamalarıdır. Alaca karanlık süresi çizgisel hıza bağlıdır. Ekvator’da çizgisel hız fazla olduğu için alaca karanlık süresi kısa iken kutuplara yaklaştıkça çizgisel hız azaldığı için bu süre uzar.
MEB EBA Video izlemek için tıklayınız.
