9. Sınıf Ders Notları

Coğrafya Biliminin Tarihi Gelişimi

Coğrafya biliminin tarihi gelişimi konusu 9.sınıf doğa ve insan ünitesi içerisinde işlenmektedir. Ayrıca TYT Coğrafya konuları arasında yer almaktadır. Konu içinde coğrafyanın; ilk çağ,orta çağ, yakın çağ ve gnümüzde coğrafyanın gelişmesine katkı sağlayan bilim insanları anlatılacaktır.

Coğrafya Bilimi

Coğrafya nedir? Coğrafya canlı ve cansız çevre ile insan arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalıdır. Coğrafya sayesinde çevremizi daha iyi tanıyarak buna göre hayatımızı şekillendiririz.

Örneğin bir yerleşim yerinin gelişmesi ve büyümesi iklim, yer şekilleri, toprak, bitki örtüsü ve su kaynakları gibi doğal unsurlar ile nüfus, yerleşme, sanayi ve tarım gibi beşeri koşulların ortaya konulması ile gerçekleşir.

Coğrafyanın konusu; yeryüzünün doğal, beşeri ve ekonomik açıdan farklı özellikleridir.

Coğrafya Biliminin Tarihi Gelişimi (Tarihsel Seyri)

Coğrafya biliminin tarihi gelişimi cağlara göre incelenmiştir.

İlk Çağ’da Coğrafya

İlk Çağ’da yaşamış olan Thales (Tales), Anaksmander (anaksimendır), Hekataios (Hekatayus), Platon (Platon), ve Eratosthenes (Erotostenes) gibi bilim insanları coğrafyanın gelişimine katkı sağlamışlardır.İlk Çağ'da Coğrafya

Daha sonraki dönemlerde Strabon Geographika (Coğrafya Klavuzu) eserinde Anadolu coğrafyası üzerine ayrıntılı bilgiler vermiştir. Eserinde Manisa Kula  ve çevresini volkanik püskürmeler nedeniyle yanık ülke olarak açıklanmaktadır.

Orta Çağ’da Coğrafya

Orta Çağ’da coğrafya daha çok İslam dünyası düşünürleri ve matematikçileri gelişimine katkı sağlamıştır. Bu bilim insanları: Maksidi, İbni Hurdazbih, Mesudi, Biruni, İdrisi, İbni Sina, İbni Batuta ve İbni Haldundur. Coğrafya kaderdir sözünü ilk olarak İbni Haldun kullanmıştır.

Orta ÇAğ'da Coğrafya
Dünya haritasını ilk çizen alim: Muhammed İdrisi.

Orta Çağ islam dünyası düşünürleri İlk Çağ düşünürlerin eserlerinden yararlanmışlardır. Düşünürler araştırmacı ve gözlemci yönleriyle coğrafyanın gelişimine katkı sağlamışlardır.

Yeni Çağ’da Coğrafya

Yeni Çağ’da Avrupa’da Rönesans ve Reform hareketlerinin etkisiyle diğer bilimlerde olduğu gibi coğrafyada da  gelişmeler yaşanmıştır. Coğrafi keşifler sayesinde elde edilen bilgiler ve Orta Çağ İslam dünyasından elde edilen bilgilerle modern coğrafyanın temellerinin atılmıştır.

Bartholomeu Dias (Bartelmi Diaz), Vasco De Gama (Vasko Dö Gama) Kristof Kolomb (Kiristof Kolumb) ve Macellan’ın yaptığı coğrafi keşifler coğrafya biliminin tarihsel gelişimine önemli katkılar sağlamıştır.

Osmanlı Devleti Döneminde Coğrafya

Osmanlı’da coğrafya Fatih Sultan Mehmet Han dönemine kadar daha önceki dönemlerde yetişmiş İslam coğrafyacılarının etkisinde kalmıştır. Fatih Sultan Mehmet Han döneminde Batlamyus’un Geographia adlı eseri arapçaya tercüme edilmiştir.

Osmanlıda Coğrafya
Piri Reisin Dünya Haritasından Bir Parça

Osmanlı devletinin sınırları dahilinde önemli coğrafi geziler düzenlenmiş ve çeşitli eserler ortaya konmuştur. Bu coğrafyacılar arasında Piri Reis, Katip Çelebi ve Evliya Çelebi’nin coğrafyaya önemli katkıları olmuştur. Piri Resinin Kitabı Bahriye, Seydi ali Reisin Miratül Memelik ve Kitabul Muhit, Katip Çelebi Cihanüma (Dünyanın aynası) ve Evliya Çelebi’nin Seyahnamesi önemli coğrafi eserler arasında yer alır.

Yakın Çağ’da Coğrafya

Modern coğrafyanın temellerini 19. yüzyılın başlarında alman coğrafyacılar tarafından atılmıştır. Bu dönemde insan ve doğa etkileşimi coğrafyanın odak konusu haline gelmiştir.

Fiziki coğrafyanın kurucusu olarak kabul edilen Alexander Von Humboldt (Aleksandır Van Humbolt) ile Beşeri coğrafyanın kurucusu kabul edilen Carl Ritter (Karl Ritır) modern coğrafyanın kurucusu olarak coğrafya biliminin tarihi gelişimine büyük katkı sağlamışlardır.

Türkiye'de Coğrafyanın Gelişimi
Sırrı ERİNÇ

Modern coğrafyanın ülkemizde gelişimi 20. yüzyıl başlarında gerçekleşmiştir. İstanbulda Modern Darül Funun kurulmasıyla Avrupa’dan ülkemize gelen Erict Obst, Theodore, Lefebvre ve Ernest Chaput gibi yabancı coğrafyacılar davet edilmiştir.

Fransa’da eğitim görmüş Faik Sabri Duran, Ali Macit Arda, Selim Mansur ve Hamit Sadi Selen gibi isimler Türkiye’de coğrafyanın gelişimine katkı sağlamışlardır. Türk Coğrafyasının kuruluş ve örgütlenme dönemi olarak bilinen 1933-1941 yıllarında Cemal Arif Alagöz, Besim Darkot, Ahmet Ardel, İbrahim Hakkı Akyol, Reşat İzbırak ve Sırrı Erinç gibi isimlerin ülkemizde coğrafyanın gelişimine önemli katkıları olmuştur.

🎯 Coğrafya Biliminin Tarihi Gelişimi Kavrama Soruları

  • Coğrafya nedir?
  • Coğrafya biliminin tarihi gelişimi nasıldır? Açıklayınız
  • Coğrafyanın tarihsel seyri nedir?
  • İlk çağ coğrafya düşünürleri kimlerdir?
  • Piri Reis, Seydi Ali Reis, Katip Çelebi ve Evliya Çelebinin yazdığı eserler nelerdir?
  • Fiziki coğrafya ve beşeri coğrafyanın kurucusu kimlerdir?
  • Türkiye’de coğrafyanın gelişimine katkı sağlayan bilim insanları kimlerdir?

Ayrıca Bakınız: derscografya.com/cografyanin-diger-bilimlerle-iliskisi/

Coğrafya biliminin tarihsel gelişimi Meb EBA araması için tıklayınız.

Bir yanıt yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu