Türkiye’nin Ovaları ve Özellikleri

Türkiye’nin ovaları, oluşumlarına göre en yaygın olanları delta (kıyı) ovaları, karstik ovalar ve tektonik ovalardır. Akarsuların biriktirmesiyle oluşan çevresine göre alçakta yer alan düzlüklere ova denir.

Türkiye’de ovaların belirli bir yükselti sınırı yoktur. Deniz seviyesinden başlayıp 2000 metrenin üzerine çıkan ovalarımız bulunmaktadır. Örneğin; Bafra ovasının yükseltisi 100 metrenin altında iken, Hakkari Yüksekova’nın yükseltisi 2000 metrenin üzerindedir.

Oluşumlarına Göre Türkiye’nin Ovaları

Türkiye’nin ovaları oluşum özelliklerine göre delta, tektonik, karstik, volkanik, taban seviyesi, dağ eteği, dağ içi, ve göl tabanı ovalardan oluşur. Oluştukları yere göre ise ülkemizde ovalar kıyı ve iç ovaları olmak üzere ikiye ayrılır.

1) Delta Ovaları

Akarsuların karalar üzerinden taşıdığı kum, mil, kil gibi alüvyonları denize döküldüğü ağız kısmında biriktirmesi sonucu oluşan ovalara delta ovaları denir.

Türkiye’nin üç tarafı denizlerle çevrili, uzun bir kıyı şeridine sahip olduğu için akarsular denize döküldüğü yerlerde çok sayıda delta ovası oluşturmuştur. Delta ovaları alüvyal dolgularda oluştuğu için tarımsal potansiyeli yüksek verimli alanlardır. Delta ovası oluşabilmesi için;

• Birikimin deniz içinde olması
• Akarsuyun bol miktarda alüvyon taşıması
• Kıyının sığ olması
• Kıta sahanlığının geniş olması
• Kıyıda güçlü akıntılar olmaması
• Gelgit genliğinin az olması

Başlıca delta ovaları ve oluşturan akarsular

Karadeniz Delta Ovaları: Çarşamba (Kızılırmak), Çarşamba (Yeşilırmak)

Ege Delta Ovaları: Balat (Büyük Menderes), Selçuk (Küçük Menderes), Menemen (Gediz), Dikili (Bakırçay) ve Meriç (Meriç)

Akdeniz Delta Ovaları: Çukurova (Seyhan ve Ceyhan), Silifke (Göksu)

2) Tektonik Ovalar

İç bölgedeki ovaların çoğu tektonik kökenlidir. Bu ovalar kırık fay hatları kuşağında bulundukları için ülkemizde etkin deprem kuşağı üzerinde bulunurlar.

Marmara Bölgesinde Tektonik Ovalar: Ergene, Bursa, Balıkesir, Gönen, İnegöl, Karacabey ovalarıdır.

Ege Bölgesinde Tektonik Ovalar: Bu bölgemizde tektonik ovalar grabenler içinde sıralanmıştır.

• Bakırçay vadisinde; Bergama, Soma, Kırkağaç ovalarıdır.
• Gediz vadisinde; Manisa, Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir ovalarıdır.
• Küçük Menderes vadisinde; Torbalı, Tire, Ödemiş ovalarıdır.
• Büyük Menderes vadisinde; Söke, Aydın, Nazilli, Sarayköy ovalarıdır.

Akdeniz Anadolu Bölgesinde Tektonik Ovalar: Amik, Kahramanmaraş, Isparta, Burdur ovalarıdır.

Karadeniz Bölgesinde Tektonik Ovalar: Niksar, Erba (Tokat), Merzifon, Suluova, Taşova (Amasya), Ladik (Samsun), Tosya (Kastamonu), bolu ve düzce ovalarıdır.

İç Anadolu Bölgesinde Tektonik Ovalar: Konya, Ereğli, Eskişehir, Kayseri, Develi, Çankırı, Ankara, Çubuk ovalarıdır.

Doğu Anadolu Bölgesinde Tektonik Ovalar: Elbistan, Malatya, Elazığ, Muş, Bingöl, Erzurum, Iğdır, Ardahan, Pasinler ovalarıdır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Tektonik Ovalar: Altınbaşak (Harran), Nizip, Suruç, Ceylanpınar ovalarıdır.

3) Karstik Ovalar

Suda kolay çözünebilen kayaçlar olduğu yerlerde erime sonucu oluşan ovalardır. Karstik aşınım şekillerinden polye olarak da adlandırılmaktadır. Akdeniz bölgesinde Batı ve Orta Toroslar üzerinde yaygın olarak bulunur.

Başlıca karstik ovalar kodlama TATKEK Tefenni, Acıpayam, Tavas, Korkuteli, Elmalı, Kestel ovalarıdır.

4) Göl Tabanı Ovaları

Kuruyan göl çanaklarında akarsuların taşıdığı alüvyal malzemelerin birikmesiyle oluşan ovalardır. Konya ovası tektonik bir ova olmasının yanında aynı zamanda göl tabanlı ovasıdır. Bunun yanında Akşehir, Ereğli, Aksaray, Hotamış ve Sultan Sazlığı ovalarıdır.

5) Volkanik Ovalar

Volkanik patlama sonucu çıkan lavların tektonik çukurları doldurmasıyla oluşan ovalardır. Develi (Kayseri), Malazgirt (Muş) Çaldıran (Van) ovalarıdır.

6) Taban Seviyesi Ovaları

Akarsuların taşıdığı alüvyonları denize ulaşmadan kıyıya yakın yerlerde biriktirmesiyle oluşan ovalardır. Adapazarı, Köyceğiz, Dalaman, Manavgat, Serik gibi ovalardır.

7) Dağ Eteği Ovaları

Dağların eteklerinde akarsular tarafından oluşturulmuş birikinti konilerinin birleşmesi sonucu oluşan hafif dalgalı düzlüklerdir. Dörtyol, Erzin (Hatay)

8) Dağ İçi Ovaları

Kıvrımlı dağların arasında eğimin azaldığı yerde  akarsuların getirdiği malzemelerle oluşan ovalara denir. Erzincan ovası gibi

Türkiye Ovalarının Genel Özellikleri

• Topraklar çoğunlukla verimli olduğu için tarımsal potansiyeli yüksektir.
• Tarımsal faaliyetler nedeniyle nüfusun önemli bir kısmı ovalarda yaşar.
• Yerleşmeye uygun alanlardır.
• Ulaşım imkanları kolaydır. Bu nedenle sanayi tesisleri ovalarda yoğunlaşmıştır.
• Fay hatları boyunca oluştukları ve toprak dolgulu oldukları için deprem yönünden tehlikeli alanlardır.
• Kıyı ovalarımızda ekonomik değeri yüksek tarım ürünleri elde edilir.
• Türkiye fiziki haritasına bakıldığında alçak ovalık alanlar en fazla Marmara Bölgesinde yer almaktadır.
• Türkiye’de ovaların yükselti değerleri genel olarak batıdan doğuya doğru artar.