Rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri daha çok bitki örtüsünden yoksun kurak ve yarı kurak bölgelerde etkili olmaktadır.
Rüzgarlar hızının fazla olduğu yerlerde aşındırıp taşıdığı malzemeyi hızının azaldığı yerde biriktirir. Böylece rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri oluşur. Rüzgarların oluşturduğu yer şekillerini aşınım ve birikim şekilleri olmak üzere ikiye ayıracağız.
Rüzgarların bir yerde etkili olabilmesi için;- İklimin kurak ve yarı kurak olması
- Fiziksel (mekanik) çözülmenin yaygın olması
- Zeminde kum, çakıl ve toz gibi gevşek malzemelerin bulunması
- Arazinin bitki örtüsü bakımından fakir olması
Bu nedenle rüzgarlar ülkemizde İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde etkilidir.
Not: Rüzgarlar falezlerin ve peribacalarının oluşmasında dolaylı etkiye sahiptir.
Rüzgar Aşındırma Şekilleri
Rüzgarlar aşındırmasını iki farklı şekilde yaparlar.
- Kum, kil, mil gibi gevşek yapılı malzemelerin rüzgarlar tarafından yerinden kopartılarak taşınmasıdır. Bu aşındırmaya deflasyon denir.
- Rüzgarların yerden kaldırarak taşıdığı malzemeleri sert zeminlere ve kaya yüzeylerine çarptırmasıyla yaptığı aşındırmadır. Buna da korozyon denir.
1) Mantar Kaya (Şeytan Masası)
Kurak ve yarı kurak bölgelerde rüzgarların zeminden kaldırdığı malzemeyi kayaların yumuşak olan alt kısımlarına çarptırmasıyla oluşan mantara benzeyen yer şekilleridir. Ülkemizde Nevşehir Gülşehir ve Kapadokya da bu şekillere rastlanır.
2) Tafoni
Kayaların yüzey sularının etkisiyle çözünebilen kısımlarının, rüzgarlar tarafından aşındırılması sonucu oluşan oyuklara (kovuklara) tafoni denir. Tafonilerin şekilleri kuş yuvalarına benzemektedir.
3) Yardang
Rüzgarlar tarafından gevşek malzemelerin aşındırılması sonucu oluşan, “U” profilli birbirinden keskin sırtlara yardang denir.
4)Şahit Kaya
Aşınmaya karşı farklı dirençteki kayaçların üst üste gelerek farklı derecede aşınmasıyla oluşur. Arazilerin jeolojik yaşlarına şahitlik yaparlar.
5)Hamada
Rüzgarların aşındırma gücünün şiddetli olduğu yerlerde toprağın ve küçük boyutlu materyallerin taşınması sonucu kayalardan oluşan bir alan kalır. Bu şekilde oluşan yer şekillerine çöl kaldırımı ya da hamada denir.
Rüzgar Biriktirme Şekilleri
Rüzgarlar hızlarının azaldığı yerde taşıdıkları malzemeleri biriktirerek bazı yer şekilleri oluştururlar.
1) Kumullar
Rüzgarların taşıdığı malzemeleri gücünün azaldığı yerde biriktirmesiyle oluşan kum tepeleridir. Ülkemizde Konya Karapınar yöresi, Çukurova deltası, Antalya Patara plajında görülür.
2) Barkan
Kumulların hilal şeklinde olanına barkan adı verilir.
3) Lösler
Rüzgarların taşıdığı malzemelerin üst üste birikmesiyle oluşan mineralce zengin topraklardır.
Akarsuların oluşturduğu yer şekilleri ders notunu görmek için tıklayınız.
derscografya.com/akarsularin-olusturdugu-yer-sekilleri/
Rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri eba kazanım testi çözmek için tıklayınız.
https://odsgm.meb.gov.tr/kurslar/PDFFile.aspx?name=kazanimtestleri.pdf
Rüzgarların oluşturduğu yer şekilleri pdf ders notlarını indirmek için tıklayınız.
