İçindekiler
Ölçek çeşitleri konusu 9.sınıf harita bilgisi ünitesi içerisinde işlenmektedir. Ölçek çeşitleri; kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere ikiye ayrılır. Konu içerisinde, kesir ölçeği çizgi ölçeğe çevirme, çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirme, çizgi ölçek yardımıyla uzunluk hesaplama konuları anlatılmıştır.
Ölçek Çeşitleri
Ölçekler: Kuş bakışı olarak görülen bir alanı kağıt üzerine aktarmak için belli bir oranda küçültme yapmak gerekir. Haritalardaki bu küçültme oranına ölçek denir. Ölçekler; kesir ölçek ve çizgi ölçek olmak üzere ikiye ayrılır.
Kesir Ölçek
Küçültme oranı kesirli sayılarla ifade edilen ölçek türüdür. Kesri ölçekte pay daima 1’dir. Payda küçültmenin ne kadar yapıldığını gösterir. Pay ve paydanın birimi ise cm olarak verilir. Örnek : 1/200.000
Çizgi Ölçek
Harita üzerindeki uzunlukların gerçekte ne kadar olduğunu, eşİt aralıklarla çizilmiş bir çizgi üzerinde gösterilen ölçek türüdür. Çizgi ölçeklerden faydalanarak iki nokta arası kuş uçumu uzaklık hesaplanabilir. Bu da çizgi ölçeğin büyük bir avantajı olarak kabul edilir. Çizik ölçekle çizilmiş bir haritanın fotokopi ile büyültme ve küçültmeden etkilenmemesi büyük bir avantajdır. Çizgi ölçeğin uzunluğunun verilmediği durumlarda ölçek üzerinde her bölümün harita üzerinde 1 cm uzunluğu gösterdiği kabul edilir.
Ölçeklerin Birbirine Çevrilmesi
Kesir Ölçeği Çizgi Ölçeğe Çevirme
Kesir ölçeklerde payda gerçek uzunluğu gösterir. Paydadaki bu birim, Çizgi ölçekte çizgi doğrultusunda gösterilir. Kesir ölçekte 1 cm ile gösterilen alan çizgi ölçekte sıfırın sağında katları şeklinde gösterilir.
- Örnek: 1/300.000 kesir ölçeğini çizgi ölçeğe (km) çeviriniz.
- Çözüm: 1 cm’lik uzunluk gerçekte 300.000 cm’ye eşittir. 300.000 cm, km’ye çevrildiğinde 5 tane sıfır silinir. Yani 300.000 cm=3 km Çizgi ölçekte yukarıda verilen bilgiye göre 1 cm=3 km olur.
Çizgi Ölçeği Kesir Ölçeğe Çevirme
Çizgi ölçeği kesir ölçeğe çevirmede iki yol vardır.
- 1. yol: Çizgi ölçeğin boyu harita uzunluğu olarak kabul edilir. Çizgi ölçekler üzerindeki bütün çentik değerleri gerçek uzunluğu verir. Ölçek formülünde yerine yazıldığında kesir ölçek değeri elde edilmiş olur.
- Örnek: Yanda verilen çizgi ölçeği kesir ölçeğe çeviriniz.Çözüm: 5 çentik aralığı olduğu için çizgi ölçeğin boyu 5 cm’dir. Çizgi ölçekteki uç değerlerin toplamı 20+5=25 km’dir. Yani 5 cm, 25 km’yi gösterdiği için 1 cm 5 km’ye karşılık gelir. 5 km de cm’ye çevrildiğinde 5km=500.000 cm olur. Ölçek 1/500.000 olarak bulunur.
- 2.Yol: Çizgi ölçekte her bir çentik aralığı harita uzunluğu olarak kabul edilir. Çentiklerle belirlenen değerler gerçek uzaklık hesaplamasında kullanılır. Gerekli orantı kurulduğunda 1 cm’lik uzunluğun karşılık geldiği değer bulunup paydaya yazılır ve kesir ölçek elde edilir.
- Örnek: Yanda verilen çizgi ölçeği kesir ölçeğe çeviriniz.Çözüm: Çentik aralığı 2 cm’dir. Bu aralık harita uzunluğu olarak kabul edilir. Her bir çentiğin karşılık geldiği değer 8 km’dir. Bu, gerçek uzunluk değeridir. Yani 2 cm, 8 km’yi gösterdiği için 1 cm 4 km’ye karşılık gelir. 4 km de cm’ye çevrildiğinde 4 km=400.000 cm olur. Ölçek 1/400.000 olarak bulunur.
Çizgi Ölçek Yardımıyla Uzunluk Hesaplama
Kuş uçuşu uzaklık, yükselti ve çukurların dikkate alınmadığı iki nokta arasındaki uzaklığa denir. Kemer ve Manavgat şehirleri arasındaki kuş uçuşu uzaklığı hesaplayabilmek için haritada iki şehir arasına bir doğru çizilir. İki şehir arasında harita üzerinde çizilen bu doğru bir kağıt veya cetvele işaretlenir.Daha sonra işaretli olan kağıdın başlangıç noktası çizgi ölçekte 0 noktasına konur. İşaretli noktanın çizgi ölçekte karşılık geldiği değer kuş uçuşu uzaklığı verir. Dolayısıyla bu ölçümler sonucunda Kemer ve Manavgat arasındaki mesafe, çizgi ölçekte yaklaşık 87 km olarak bulunur.
Ölçek Çeşitleri Bilgi Notu
Ölçek çeşitleri konusuna bol soru çözerek çalışınız. Uzunluk ve alan hesaplamalarında ölçek kullanıldığı için bu konuyu daha iyi öğrenmekte fayda vardır.
Ölçek çeşitleri pdf coğrafya ders notunu indirmek için tıklayınız.
https://drive.google.com/file/d/11I8lAsbFYlV0iPg8GYYNeSIu-29Z0TRw/view?usp=sharing
Aşağıdaki ders notlarına çaılşmak için linklere tıklayınız.
Uzunluk ve alan hesaplamaları için tıkla.
https://www.derscografya.com/uzunluk-ve-alan-hesaplamalari/
Projeksiyon yöntemleri için tıkla
