Erozyon nedir? Erozyonun Çeşitleri Nelerdir?

Erozyon nedir? Toprak yüzeyinin akarsular, sel suları ve rüzgar gibi dış kuvvetler tarafından aşındırılarak taşınmasına erozyon denir. Erozyon ile zamanla toprak verimini kaybeder ve çoraklaşır, böylece tarımsal faaliyetler sona erer.

Toprağın başta akarsular olmak üzere diğer dış kuvvetlerden olan sel suları ve rüzgarlar tarafından taşındırılıp süpürülmesine erozyon denir. Dış kuvvetler tarafından oluşturulan bu aşınmaya doğal erozyon denir.

Doğal erozyon canlılar ve yer şekilleri arasındaki doğal dengeyi koruyacak şekilde devam eder.  İnsanların bilinçsizce doğal ortama müdahale etmeleri sonucunda doğal denge bozulur.

Doğal dengenin bozulması erozyonun hızlanmasına neden olur. İşte bu erozyona hızlandırılmış erozyon ya da toprak erozyonu denir.

Tarımsal üretim insanların beslenmesi için çok önemli olduğuna göre erozyonun sonucunda kıtlık ve açlık tehlikesi ortaya çıkar. Erozyonun başka bir zararı da taşınan toprakların dolmasıyla hidroelektrik üretim gerçekleştiren barajların ömrünü kısaltır.  Barajların erozyonla taşınan topraklarla dolmasıyla enerji üretimi azalır ve barajların ömrü kısalır.

1) Yer şekillerinin Engebeli ve Eğimli Olması

Bu tür arazilerde yağmur suları çok hızlı bir şekilde yüzeysel akışa geçer ve şiddetli erozyon görülür. Türkiye’nin engebeli bir topoğrafyaya sahip olması erozyonun şiddetli ve yaygın olmasına neden olmuştur.

 2) İklimin Etkisi

İklim; Yağış rejiminin düzensiz olduğu, ani sağanakların görüldüğü yerlerde erozyon şiddeti artar.

3) Doğal Bitki Örtüsünün Yok Edilmesi

Ağaçların kesilmesi, meralardaki aşırı otlatma orman yangınları ile doğal bitki örtüsü tahrip edilirse toprak hem rüzgar hem de su erozyonuna açık hale gelir. Çünkü bitki örtüsü özellikle de ağaçlar kökleri ile toprağı tutmakta ve erozyonu önlemektedir.

4) Yanlış Arazi Kullanımı

Orman alanlarının tarıma açılması tarıma uygun olmayan yerlerde tarım yapılması gibi uygulamalar erozyonu artırır. Tarım alanlarının nadasa bırakılması da erozyonunun şiddetini arttırır.

5) Ana Materyalin Etkisi

Gevşek ve dirençsiz araziler daha çabuk aşındırılır. Erozyon daha fazla olur.

1) Su Erozyonu

Erozyon denilince akla ilk gelen erozyon çeşididir. Bitki örtüsünün olmadığı eğimli arazilerde yağışlarla birlikte toprağın taşınıp süpürülmesine denir.

2) Rüzgar Erozyonu

Yarı kurak iklim bölgelerinde şiddetli rüzgarların etkisiyle gevşek yapıdaki toprağı kaldırıp toz bulutu şeklinde taşıması olayına denir. Çöl alanlarında yaygın rastlanan bu erozyon çeşidine denir.

3) Çığ Erozyonu

Kar kütlesinin fazla olduğu eğimli yamaçlarda oluşan çığların aşağıya doğru sürüklenirken beraberinde toprak parçasını da götürür bu durumda erozyon meydana gelir. Bu durumuma denir.

Erozyona Karşı Alınması Gereken Önlemler

Doğal bitki örtüsü korunmalı erozyon riski yüksek kesimlerde ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır. Ağaç seçiminde doğal koşullara en iyi uyum sağlamış olan türler seçilmeli ki kısı zamanda ağaç büyüyüp gelişsin, Örneğin;  Türkiye’de daha çok meşe ağacı türleri dikilmelidir.

Toprağın bir yıl dinlendirilmesi denene nadas olayı terk edilmelidir. Topraktaki mineral dengesini korumak ve erozyonu önlemek için nöbetleşe ekim yöntemine geçilmelidir. İlk sene buğday ekildiyse ikinci sene farklı bir ürün seçilmeli, patates veya baklagil gibi böylece toprak boş bırakılmamış olur.

• Baraj göllerinin su toplama havzaları ağaçlandırılmalı
• Eğimli arazilerde taraçalama yapılmalı böylece yüzeysel akış hızı azaltılmış olur.
• Eğimli arazilerde arazi eğim yönüne dik sürülmeli paralel sürülürse suları akış yönünde kanalize etmiş oluruz.
• Anız yakılmamalı; hasattan sonra arta kalan bitki atıklarına anız denir. Bunun yakılması ile toprağın yüzeyi kurur nemini kaybeder rüzgar erozyonu şiddetlenir.
• Topluma erozyon ile mücadele bilincinin verilmesi gerekir.

Erozyonu Azaltan Faktörler

• Bitki örtüsünden yoksun yerler ağaçlandırılmalıdır.
• Yerleşme veya tarla açma gibi nedenlerle bitki örtüsü tahrip edilmemelidir.
• İnsanların kaçak olarak ağaç kesimi olayının önlenmesi gerekir.
• Bitki örtüsünden yoksun alanlarda ağaçlandırma çalışmaları yapılmalıdır.
• Mera hayvancılığının yaygın olduğu alanlarda aşırı  bir şekilde mera otlatılmasının önlenilmesi
• Barajların uzun ömürlü olması için çevresinin ağaçlandırılması gerekir.
• Tarım topraklarının nadasa ayrılan alanları azaltılmalı, nöbetleşe tarım metoduna geçilmelidir.
• Tarlaların eğime dik sürülmeli, eğim yönünde sürülmemelidir.
• Yamaç eğiminin fazla olduğu yerler taraçalandırılmalıdır.
• Tarım ürünlerinin hasat edildikten sonra anız yakılmamalıdır.
• Ormanlar ile mera alanları tarlalara dönüştürülmemelidir.
• Şiddetli rüzgarların olduğu yerlerde rüzgarın hızını kesen setler yapılmalıdır.
• İnsanları erozyonla ilgili konularda bilinçlendirmek gereklidir.
• Bilinçlendirme amacıyla kurulmuş sivil toplum kuruluşlarını (TEMA Vakfı vb) desteklenmelidir.

Erozyonun Zararları

• Toprak verimini düşürür
• Barajların ve göletlerin ömrünü kısaltır.
• Kırdan kente göçü hızlandırır.
• Toprak ve arazi kaybına neden olur.
• Toprakların su depolama gücünü azaltır.
• Çölleşmeye neden olur.
• Taşkınlar ve heyelanlar artar.
• Suları kirletir.
• Ürün kalitesini düşürür.
• Toprağın işlenmesini güçleştirir.

Türkiye Dünyada erozyonun en çok yaşandığı ülkeler arasında yer almaktadır. Türkiye yüksek ve engebeli bir ülke olduğu için özellikle bitki örtüsünden yoksun eğimli yamaçlarda akarsular tonlarca toprağı deniz ve göllere taşımaktadır.

Ülkemizde en çok toprak taşıyan akarsular Fırat, Yeşilırmak ve Kızılırmak’tır. Bunun nedeni bu akarsuların havzalarında bitki örtüsünün tahrip edilmesi ve yanlış arazi kullanımına bağlı olarak erozyonun fazla olmasıdır.

Havzaları ormanlarla kaplı alan Dalaman Çayı ve İyidere gibi akarsularda ise toprak taşınması azdır. Türkiye’de erozyonun yol açtığı en büyük zarar verimli topraklarımızın giderek azalmasıdır. Ayrıca çamurla dolu barajlarımızın su tutma kapasiteleri azalmakta ve kullanım ömürleri kısalmaktadır.

10.sınıf ders notlarına ulaşmak için bağlantıya tıklayınız.

derscografya.com/10-sinif-ders-notlari/

EROZYONUN NEDENLERİ:
– Arazinin çok engebeli ve eğimli olması.
– Araziyi yanlış kullanma
– Toprağı eğimli aynı yönde sürme
– Ormanlarda tarla açma
– Doğal bitki örtüsünün yok edilmesi
– Yangınlar
– Aşırı otlatılma
– Tarla açma
– İklimin etkisi – sağanak yağışlar
– Ana kayanın etkisi- dirençsiz tabakalar.

EROZYONUN SONUÇLARI:
– Doğal dengenin bozulmasına
– Arazinin verim değerinin düşmesine
– Barajların dolmasına
– Tarım alanlarının kum ve çakıllarla kaplanmasına

EROZYONU ÖNLEMENİN YOLLARI:
– Ülkemizdeki araziler yetenek sınıflarına göre kullanılmalıdır.
– Çiftçiler eğitilmelidir.
– Erken otlatılma önlenmelidir.
– Ağaçlandırma yapılmalıdır.
– Keçilerin otlatılması önlenmelidir.
– Dağınık alanlarda değişik yerleşmeyle birlikte ortaya çıkan tarla olayları engellenip, toplu köyler kurulmalıdır.
– TEMA vakfının çalışmaları desteklenmelidir.
– Doğayı ve doğal kaynakların koruma konusu devlet politikası olmalıdır.

Alıntı Kaynak: https://www.sabah.com.tr/egitim/2017/01/19/erozyonun-nedenleri-sonuclari-ve-erezyonu-onlemenin-nelerdir.

Erozyon nedir? Çeşitleri nelerdir? pdf indir