Orojenez (Dağ Oluşumu) ve Türkiye’de Etkileri

Orojenez (Dağ oluşumu); deniz ve okyanus tabanlarında (Jeosenklinal) binlerce yıl boyunca biriken tortul tabakalar levhaların birbirine doğru hareketiyle sıkışırlar. Sıkışan tortul tabakalarda esnek olanlarında kıvrılma sert olanlarında kırılma görülür. Bu kıvrılma hareketine orojenez denir.

1.KIVRIM DAĞLARI

Levhaların birbirine yaklaşması sonucunda oluşan yan basınçların etkisiyle okyanus ve deniz tabanlarında biriken yumuşak tortul tabakalar kıvrılarak sıra dağları oluşturur. Kıvrılma sonucu oluşan yüksek kısımlara antiklinal, alçak kısımlara ise senklinal adı verilir.

Alp-Himalaya kıvrımları ile Amerika kıtasının batısındaki Kayalık ve And dağları Dünya üzerindeki başlıca kıvrım dağlarıdır. Türkiye’deki dağların büyük bir kısmı III. zamanda Alp-Himalaya kıvrımları ile oluşmuştur. Bunlar kuzeyde Kuzey Anadolu Dağları ve güneyde Toros Dağları’dır.
Kuzey Anadolu Dağları
Yıldız D. (Istranca), Küre, Bolu, Ilgaz, Canik, Giresun D., Kaçkar, Yalnızçam, Mescit Dağları..
Toros Dağları
Bey D., Sultan D., Geyik D., Bolkar, Aladağ, Tahtalı D., ve Güneydoğu Toroslar
Türkiye’deki kıvrım dağları, kuzey-güney yönündeki sıkıştırmadan dolayı genelde doğu-batı doğrultusunda uzanırlar.

Dünyanın oluşumundan bu yana üç büyük kıvrım dağ oluşumu görülmüştür.

• 1.jeolojik zaman (Paleozoik) başlarında Kaledoniyen dağ oluşumu sırasında, İskoçya ve Norveç’teki dağlardır.
• 1.jeolojik zamanın (Paleozoik) sonlarında Hersinyen dağ oluşumu sürecinde Appalaş Dağları, Ural Dağları ve Orta Ren Dağları oluşmuştur.
• 3.jeolojik zamanın (Senozoik) sonlarına doğru görülen Alp-Himalaya Orojenezi ile Alp ve Himalaya dağlarıdır.

Not:1.jeolojik zamanda oluşan dağlar eski kıvrımlardır. Bu yaşlı arazilere örnektir. 3.jeolojik zamanda oluşan dağlar ise genç kıvrım dağlarıdır. Aşınma az olduğu için yükseltileri fazladır.

Bk: https://www.derscografya.com/jeolojik-zamanlar-ve-ozellikleri/

2.KIRIKLI DAĞLAR

Tortul tabakaların sert yapıda olanları levhaların sıkıştırmasına bağlı kırılır. Oluşan kırık hatlara fay (kırık ) hattı denir. Fay hattı boyunca yükselen yerlere horst (kırık dağ), çöken yerlere de graben(çöküntü ovası) denir. denir. Dünyanın en büyük çöküntü alanı Doğu Afrika’daki Victoria Gölü’nden başlayarak, amik ovasından geçip Kahramanmaraş’a kadar uzanır. Bu fay hattı boyunca çok sayıda tektonik göller oluşmuştur.
Türkiye’de horst ve graben oluşumu en fazla Ege’de görülür.

[senin masan]

[/su_table]