İçindekiler
Epirojenez (Kıta Oluşumu)
Epirojenez, yer kabuğunun çeşitli yerlerinde geniş alanlarda meydana gelen yükselme, alçalma hareketlerine denir. Yer kabuğu bir bütün değildir parçalara ayrılmıştır. Yer kabuğu parçalarına levha denir.
Levhaların manto katmanı üzerinde yüzer halde batmadan durmasına izostatik denge adı verilir. İzostatik denge yerkabuğunda meydana gelen çeşitli olaylar sonucu bozulabilir. İzostatik dengenin bozularak yükselmesi sonucu oluşan kara parçasına jeoantiklinal (kara kütleleri), alçalarak çukurlaşan alanlara jeosenklinal (okyanus çukuru) denir.
İzostatik Dengeyi Bozan Faktörler
Karaların Alçalma Nedenleri
- Orojenez
- Volkanizma
- Buzullaşma
- Tortullaşma
Karaların Yükselme Nedenleri
- İklim değişikleri ile buzulların erimesi
- Dış kuvvetlerin aşındırması ile karaların hafiflemesi
Transgresyon (Deniz İlerlemesi)
İzostatik dengenin bozulması sonucu ağırlaşan kıtalar manto içene doğru batmaktadır. Karalar alçalınca deniz seviyeleri yükselmekte, eskiden kara olan yerler deniz ilerlemesi sonucu sular altında kalmaktadır. Bu şekilde karaların çöküp denizlerin yükselerek kara üzerine doğru ilerlemesine transgrasyon (deniz ilerlemesi) denir.
Regresyon (Deniz İlerlemesi)
İzostatik dengenin bozulması sonucu hafifleyen kara kütleleri manto üzerinde yükselmeye uğramaktadır. Karalar yükselince deniz seviyeleri gerilemekte, deniz seviyesinin altında kalan yerler kara haline gelmektedir. Kararların yükselip deniz seviyelerinin alçalarak geri karalar üzerinden çekilmesi olayına regrasyon (deniz gerilemesi) denir.
Epirojenez Hareketlere Örnekler
Epirojenik hareketlere örnek olarak İskandinav yarım adası ve Kanada verilebilir. Buzul çağı sonrası buzulların erimesiyle bu karalar hafiflemiş yükselmeye başlamıştır. Bu karşın Holllanda ve İtalya’da po ovası ve Venedik her yıl çökmektedir.
İç kuvvetler içinde epirojenez yer yüzünü en uzun sürede şekillerdiren iç kuvvetlerdendir. Epirojenez sonrası yeryüzünün genel yapısında bir değişme olmaz.
Türkiye’de Epirojenez Hareketlerin Etkileri
- Anadolu yarım adası 3. jeolojik dönem sonu Kuaterner döneminde toptan yükselmiştir.
- Çukurova ve ergene havzaları akarsu biriktirmesi nedeniyle çökmektedir.
- Toros dağlarının dış kuvvetler tarafından aşınarak hafiflemesi yükselmesine neden olmaktadır.
- Karadeniz ve Akdeniz çanaklarının tortullaşmayla çökmesi
- Kuaterner döneminde Egeid karasının çökerek Ege denizinin oluşması ve deniz ilerlemesi sonucu İstanbul ve Çanakkale boğazlarının oluşması epirojenez hareketlere örnektir.
Jeolojik zamanlar ve özellikleri konusuna çalışmak için tıklayınız.
.derscografya.com/jeolojik-zamanlar-ve-ozellikleri/
Meb Eba jeolojik zamanlar ve özellikleri
http://www.eba.gov.tr/arama?q=Epirojenez
Ders Coğrafya
